M

Sztuka krytyczna

Sztuka krytyczna to określenie, które pojawiło się w latach 1998 / 1999 i miało uchwycić specyfikę sztuki końca lat 90.

Jedną z pierwszych charakterystyk terminu podał Ryszard Kluszczyński w 1999 roku. Sztuka krytyczna według niego to radykalna sztuka tego okresu, zwłaszcza [ta], która posiada charakter krytyczny nie tylko wobec standardów artystycznych, ale i wobec norm kulturowych i społecznych.

Zadania krytyki Kluszczyński przyjmował za Foucaultem, według którego w krytyce nie idzie o to, by powiedzieć, że sprawy nie tak się mają, jak powinny. W krytyce o to idzie, by obnażyć milczące przesłanki, rozmaitego rodzaju nawykowe, bezkrytycznie przyjmowane, niedostrzegane sposoby myślenia, na których akcentowane przez nas praktyki się wspierają (), i sprawić, by nie przyjmować za oczywiste tego, co się za oczywiste przyjmuje.

Jedną z ważniejszych definicji terminu podała Izabela Kowalczyk w 2002 roku: Sztuka krytyczna to sztuka zaangażowana, rodzaj sondowania wolnościprobierz demokracji.

Przyjmując, podobnie jak Kluszczyński, zadania krytyki za Foucaultem, dołączając do nich polityczność sztuki wg Jacquesa Ranciera, związaną z emancypacją bez narzucania emancypacji oraz estetykę relacyjną za Nicolasem Bourriaudem, Kowalczyk definiowała ją jako działania artystyczne podejmujące problem relacji podmiotu ze strukturami i mechanizmami władzy, zerwanie z formalizmem i metafizyką sztuki, korzystanie z nowych mediów (...) oraz osobiste zaangażowanie twórców. 

Sztuka ta dodawała skupiała się () na cielesności i płciowości podmiotu, mechanizmach podporządkowania go władzy, problematyce wykluczenia i dyskryminacji, a także wskazywała na uwikłanie człowieka w systemy symboliczne w tym w system religijny.

W centrum zainteresowań artystów Kowalczyk umieściła relacje między ciałem a władzą, ciałem jako obszarem konstytuowania się podmiotowości a ciałem jako miejscem oddziaływania wpływów władzy, również jako obiektem poddanym ciągłej dyscyplinie.

Termin ten przypuszczalnie nie doczekał się jeszcze opracowania swojej historii i historii zakresu swoich znaczeń. Natomiast kalendarium wydarzeń związanych z nim w różnych jego zakresach znaczeniowych opracowane zostało przez Marylę Sitkowską i opublikowane w katalogu wystawy British British Polish Polish w 2016 roku.